اثر پخش سیلاب بر حاصلخیزی خاک و کنترل بیابان‌زایی

     امروزه مقابله با بیابانزایی به عنوان یکی از چالش‌های اساسی پیش روی بشریت مطرح است. ماهیت پدیده بیابانزایی محدود به مرزهای جغرافیایی نبوده و همانگونه که شاهد هستیم، به طور نمونه گرد و غبار ناشی از تخریب اراضی و از بین رفتن پوشش گیاهی و مدیریت نامناسب منابع آب و خاک حتی در مناطق دوردست مرزهای جغرافیایی کشور عزیزمان، موجب مشکلات جدی شده است. این مشکل نه تنها در نواحی خشک و نیمه خشک بلکه در بعضی نواحی نیمه مرطوب نیز مشاهده می­شود. هجوم ماسه­های روان، افت کمی و کیفی آب­های زیر زمینی، کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش حساسیت اراضی به فرسایش، نشست زمین، شور شدن اراضی، افزایش سیل­خیزی و سرانجام برهنگی زمین، قحطی، محو آبادی­ها و عقب نشینی ناگریز حیات، پیامدهای پدیده بیابان­زایی محسوب می­شوند. پدیده­ای که سازمان ملل متحد به عنوان مشکل مهم جهانی در کنفرانس بیابان­زدایی ملل متحد در سال 1977(نایروبی) مورد شناسایی قرار داد و امروزه آثار زیان­بار آن برای بیش از یک میلیارد نفر از ساکنان جهان به عنوان یک معضل بزرگ اقتصادی-اجتماعی و محیطی به اثبات رسیده است (اختصاصی ،1376). قابلیت زوال و تخریب اراضی در مناطق خشک به دلیل اکوسیستم بسیار آسیب پذیر آن بیشتر بوده و با افزایش دما و کاهش بارندگی، فرسایش خاک و از دست رفتن ماده آلی خاک به صورت فرایندهای مخرب غالب در می آید. فزونی و جاری شدن سیلاب‌های مخرب یکی از پیامدهای جدی بیابان‌زایی بشمار می‌رود و در حالی صورت می‌گیرد که مناطق پایین‌دست حوزه‌های آبخیز همواره با افت سطح آب‌های زیرزمینی، تنزل کمی و کیفی آب، نشست زمین و تداخل سفره‌های آب شور و شیرین همراه است (دادرسی سبزواری و خسروشاهی، 1387). این علائم به تنهایی یا باهم بطور واضح و روشن پدیده بیابان‌زایی  و تخریب سرزمین را در هر ناحیه نشان می‌دهد. با شناسایی مناطق سیل‌خیز و پخش سیلاب در راضی بالادست ضمن کمک به تغذیه طبیعی آبخوان‌ها در سراب حوضه و افزایش حاصلخیزی مخروط افکنه‌ها و دشت‌های سیلابی از پیشروی آب‌های شور و آغشته شدن به املاح گچ و نمک به آبخوان‌های پایاب حوضه و ارضی اطراف که سبب ته‌نشست رسوبات آلوده و منشأ خاک و ماسه‌های نمک‌دار مناطق اطراف آن است جلوگیری و همچنین باعث احیا و تقویت پوشش گیاهی و کنترل بیابان‌زایی می‌شود.

کلمات کلیدی: بیابان‌زایی، پخش سیلاب، تخریب سرزمین، سیلاب.